(Cadn.com.vn) - Cuốn sách là tập hợp những bài viết theo lối thuật chuyện của nhiều tác giả “không chuyên” với tư cách là người trong cuộc, do nhà báo Lê Bá Dương (Văn phòng thường trú Báo Văn Hóa khu vực Nam Trung Bộ và Tây Nguyên tại Nha Trang) tập hợp, nhân kỷ niệm 55 năm ngày thành lập Đặc khu Vĩnh Linh (25-8-1954 - 25-8-2009). Cuốn sách nói về cuộc “vạn lý trường chinh” đầy máu và nước mắt của người dân giới tuyến Vĩnh Linh và lòng tri ân người dân Vĩnh Linh đối với đồng bào và chiến sĩ miền Bắc - những người không tiếc công sức, tiền của, thậm chí là xương máu để bảo vệ, chăm sóc và nuôi dạy những mầm xanh cho vùng đất anh hùng…

Năm 1966, đế quốc Mỹ mở rộng chiến tranh, sử dụng nhiều loại vũ khí hiện đại với cả máy bay B52 đánh phá ác liệt cả ngày lẫn đêm vùng giới tuyến Vĩnh Linh, nhằm ngăn chặn sự chi viện của miền Bắc XHCN cho chiến trường miền Nam. Thương vong cho quân và dân, đặc biệt là dân thường ngày càng tăng dù mọi sinh hoạt của người dân đã chuyển xuống lòng đất (địa đạo).

Trước tình hình đó, Đảng, Bác Hồ và Bộ Chính trị đưa ra quyết sách lớn - di tản học sinh và người dân (người già, phụ nữ, trẻ em) ra khỏi tuyến lửa nhằm đảm bảo an toàn, hạn chế hy sinh mất mát và giúp những người ở lại yên tâm chiến đấu bảo vệ quê hương, đất nước. Và trên hết, đó là kế sách nhằm bảo vệ, chăm sóc, nuôi dạy và đào tạo thế hệ học sinh - mầm non của vùng đất Vĩnh Linh anh hùng sau này trở về xây dựng quê hương.

Trên cơ sở đó, kế koạch K8 (di tản học sinh), K10 (di tản phụ nữ, người già, trẻ em) đã được thực hiện như một cuộc “vạn lý trường chinh” có một không hai của quân và dân Vĩnh Linh. Kế hoạch K8- K10 được thực hiện trong 3 năm (1966-1968), với hơn 3 vạn người dân Vĩnh Linh (chủ yếu là học sinh) được đưa ra các tỉnh phía bắc như Hà Tĩnh, Nghệ An, Thanh Hóa, Ninh Bình, Nam Hà, Thái Bình...

Hơn 40 năm đã trôi qua, giờ đây cuộc hành quân đầy máu và nước mắt đó lại được tái hiện bởi những bài viết đầy chất hiện thực và thấm đẫm tình cảm của những tác giả là những người trực tiếp tham gia. Họ chính là những người từng ra đi từ tuyến lửa, được nung thành thép từ ngàn độ lửa như tựa đề cuốn sách. Cuốn sách giúp người đọc có cái nhìn chân thực về một thời khói lửa, bom đạn tơi bời. 

Đó là những cuộc chia ly đầy nước mắt của kẻ ở người đi, của những người mẹ nén nỗi đau thương mất mát, nén nỗi buồn để tiễn những đứa con ruột thịt - những cánh chim nhỏ chập chững “vào đời”; đó là những gian lao, vất vả của những đứa trẻ lên 6 lên 7 đã phải vượt qua muôn vàn khó khăn dưới mưa bom, lửa đạn của kẻ thù. Là những đêm cả đoàn quân “tí hon” bí mật hành quân, hoặc di chuyển bằng ô-tô qua các trọng điểm đánh phá ác liệt của kẻ thù, những cuộc hành quân vượt đèo Ngang, đèo Mồng Gà...

Bìa sách "Thép từ ngàn độ lửa"

Đi bộ suốt cả tháng trời gần hết đất các tỉnh Quảng Bình, Hà Tĩnh, Nghệ An... Người đọc không thể cầm nước mắt khi chứng kiến đoàn xe chở các em trúng bom đạn của kẻ thù, cả xe 40 em chỉ còn một em sống sót, phải lật xác từng trẻ thơ để xác định tên tuổi... Và, rưng rưng nước mắt trước những hành động anh hùng của các thầy cô giáo, những anh bộ đội, lái xe... sẵn sàng hy sinh để cứu các em.

Trong làn mưa bom, có đồng chí lái xe đã bật đèn pha lao đi trong đêm tối, thu hút bom đạn về phía mình để đoàn xe chở các em vượt qua “cung đường tử” được an toàn... Trong những năm sau đó (từ 1966-1973), sống trên miền Bắc XHCN, người dân Vĩnh Linh, đặc biệt các em học sinh đã nhận được sự chăm sóc chu đáo, như người thân trong gia đình. Những tình cảm chứa chan đó đã để lại ấn tượng sâu đậm trong lòng các thế hệ học sinh và người dân Vĩnh Linh...

Cuốn sách xuất bản nhân kỷ niệm 55 năm ngày truyền thống Vĩnh Linh, là tình cảm của nhà báo Lê Bá Dương và đồng đội đối với đồng bào Vĩnh Linh trong những năm “ăn cơm Bắc, đánh giặc Nam”. Nhưng đó cũng là tình cảm, sự tri ân của đồng bào Vĩnh Linh đối với người dân miền Bắc - những người đã chia sẻ, đùm bọc họ và nuôi dưỡng chăm sóc, dạy dỗ con cái họ đến ngày thống nhất trở về xây dựng quê hương.

Theo nhà báo Lê Bá Dương, do việc làm gấp rút cho kịp ngày kỷ niệm nên cuốn sách chưa thể đăng tải hết những bài viết mà các tác giả gửi về. Tuy nhiên, qua 348 trang sách, với 57 tác phẩm của 41 tác giả - Những câu chuyện một thời K8-K10 nóng hổi tính chân thật như những mảnh ghép tạo nên  bức ký họa chân dung K8-K10- một  cuộc hành quân đầy hy sinh, gian khổ nhưng chan chứa tình người.

Mỗi bài viết trong tập sách “Thép từ ngàn độ lửa” có một sự hấp dẫn riêng, lôi cuốn riêng khiến người đọc cứ muốn đọc mãi. Đọc để hiểu về một thời khói lửa, cảm phục những con người anh hùng của một vùng đất anh hùng; đọc để biết căm giận cái ác, cái tàn bạo của quá khứ và yêu thêm cuộc sống bây giờ...

Hiếu Giang